Những ảo tưởng về tấm bằng đại học của người Việt Nam

Trước khi đọc bài này, tôi muốn dành 4 câu hỏi cho các bạn.

- Nếu bạn đang là sinh viên, bạn đang tự hào về ngôi trường mình đang học không? Bạn đang cảm thấy tự hào về tấm bằng mà mình sẽ nhận phải không?

- Nếu bạn là một người đã đi làm, bạn thấy rằng bằng cấp có mang lại những gì mà bạn đã từng tượng tượng khi đi học không? Bạn đã thấy hài lòng với những gì mà tấm bằng mang lại chưa?

- Nếu bạn là một người đi làm, đã có những thành công nhất định. Bạn đã thầy rằng thành công của bạn nhờ bao nhiêu phần trăm vào bằng cấp? Bạn có thầy rằng những thành công đó có do bằng cấp mang lại không?

- Nếu bạn là một người không sỡ hữu bằng cấp những đã thành công. Bạn có thấy rằng nhiều khi bạn chẳng cần có một tấm bằng mà bạn vẫn thành công không?

Sau khi có những đáp án trả lời nhất định nào đó thì tôi bắt đầu nói cho bạn về sự ảo tưởng mà bằng cấp mang lại cho giới trẻ Việt Nam nói riêng và con người Việt Nam nói chung.

Chắc hẳn từ bé, bạn đã được gieo vào đầu những tư tưởng rằng mình học giỏi, mình có một tấm bằng tốt thì mình sẽ có một công việc ổn định và sẽ thành công trong cuộc sống. Lớn dần lên, bạn thấy rằng hầu như mọi người đểu nghĩ vậy, cha mẹ bạn nghĩ vậy, thầy cô bạn nghĩ vậy, xã hội Việt Nam này nghĩ vậy và rồi bạn cũng nghĩ vậy.

Nhưng bạn không ngờ rằng! Bằng cấp chỉ có giá trị thật sự khi mà bạn là con người có giá trị thật sự.

Sẽ thế nào nếu tôi nói rằng, bạn đang sống trong ảo tưởng về giá trị mà ngôi trường Đại Học mà bạn đang học và tấm bằng mà bạn sẽ nhận. Ôi! Thật là buồn cho bạn vì bạn chỉ biết rằng, bạn đang là một cái máy trong cái guồng quay của xã hội. Bạn chỉ là kẻ chạy theo những suy nghĩ do người khác vạch đường.

Ở Việt Nam, có hơn 200 trường Đại Học, Cao Đẳng và trong số đó chẳng có trường nào lọt vào top 200 trường ĐH lớn nhất thế giới. Bạn nghĩ như thế nào? Bạn đang tự hào về ngôi trường mình đang học sao? Sẽ thế nào nếu bạn đem tấm bằng đó ra nước ngoài và xin việc ở một tập đoàn đa quốc gia. Người ta sẽ cầm tấm bằng của bạn và đập thẳng vào mặt bạn mà nói rằng: “Are you kidding me?”

Bạn hiểu ý tôi chứ! Đừng có mà ảo tưởng về giá trị của tấm bằng mà bạn đang theo đổi hay sỡ hữu.

Nước Úc chỉ có 39 trường Đại Học – Cao Đẳng, trong khi đó họ có 8 trường lọt vào top 200 trường ĐH tốt nhất thế giới. Bạn thấy không? Họ học trong những trường Đại Học như vậy mà họ còn thấy chưa bằng lòng, chưa tự hào về những gì họ được dạy.

Trong khi đó, bạn đậu Đại Học, bạn vui mừng, gia đình bạn vui mừng, dòng họ bạn vui mừng, để rồi bạn vác cái mặt bần thần của bạn lên giảng đường chỉ để ngủ, để ngồi tán dóc, để tán gái và rồi sau 4 năm bạn chẳng có gì ngoài một tờ giấy trên đó có ghi dòng chữ “Bằng cử nhân”. Và rồi bạn chẳng có gì hết, ngoài một đống kiến thức tạp nham không áp dụng vào cuộc sống này.

“Không phải con bò đi qua cổng trường Đại Học, rồi cũng trở thành kỹ sư.” - Theo Nguyễn Đình Cống

Thật là buồn cười, khi bạn cứ nghĩ rằng bạn sỡ hữu một tấm bằng Đại Học thì rồi bạn sẽ có một công việc tốt và có thật nhiều tiền. Bạn sẽ sở hữu những nhà lầu, xe hơi… Bạn tỉnh lại đi, đừng có nằm mơ nữa. Tỉnh lại với cái thực tại phũ phàng rằng bạn đã làm được gì với tấm bằng để đạt được những điều đó.

Tiến sĩ Lê Thẩm Dương có nói một câu rất hay: “Nhiệm vụ của tấm bằng chỉ là để gõ cửa nhà tuyển dụng… Cốc cốc cốc… Em có bằng nè anh. Hết nhiệm vụ cái bằng.”

Đúng là vậy. Bạn chỉ sử dụng cái bằng cho nhiệm vụ ra mắt nhà tuyển dụng rằng mình đã được đào tạo. Nhưng tấm bằng chẳng nói lên rằng bạn sẽ làm việc như thế nào? Năng lực, kinh nghiệm của bạn mới nói lên rằng bạn là người như thế nào khi bạn làm việc thực sự.

Hay Ông Nguyễn Lâm Viên (Chủ tịch tập đoàn Vinamit) trong một lần tôi gặp mặt ông ấy nói rằng: “Sinh viên Việt Nam nhiều khi quá ảo tưởng về bằng cấp, khi chúng tôi tuyển dụng thấy rằng hầu như các bạn đều chỉ có bằng mà chả có tí kiến thức nào có thể áp dụng cả và rồi chúng tôi phải đào tạo lại.”

Có lẽ tôi cũng không nên nói quá nhiều, vì dù sao bạn cũng đủ thông minh để hiểu những điều tôi muốn nói

Những ông chủ bỏ học không sỡ hữu một tí bằng cấp nào nhưng họ đi lên bằng ý chí, nghị lực và niềm tin vào chính bản thân …. Bill Gates, Mark Zurkerbeg, Steve Jobs hay Đoàn Nguyên Đức, Lê Phước Vũ… Tất nhiên họ là số ít, nhưng bạn biết không họ chẳng có bằng Đại Học, họ cũng chẳng cần đi học mà họ sỡ hữu hàng trăm người hay hàng triệu người có bằng tiến sĩ, thạc sĩ, kỹ sư… Mà trong khi đó bạn bám víu niềm tin của mình vào bằng cấp để rồi thứ bạn nhận được chỉ là bằng cấp.

Nói đi thì phải nói lại, tôi không bảo là bạn không nên sỡ hữu cho mình những tấm bằng. Mà điều tôi muốn nói rằng, bạn hãy nghĩ rằng tấm bằng chỉ là một tấm vé để thông hành để bạn bước vào cuộc đời này vậy. Mà tấm vé thì chỉ có giá trị ở cửa vào, còn việc làm như thế nào với cuộc đời bạn lại là chuyện khác.

Bao nhiêu người trong các bạn sau khi sở hữu một tấm bằng chỉ dùng tới một lần rồi cất vào hộc tủ, treo lên tường hay dùng để làm đế lót chuột?

Thật sự, tôi mong rằng giới trẻ hãy tỉnh ngộ trước những ảo tưởng bản thân, nhìn ra xa hơn ra ngoài thế giới, nhìn vào sâu bên trong mình để thấy mình còn nhỏ bé, để thấy mình cần phải học hỏi, để thấy mình cần phải tìm hiểu.

Hãy tỉnh dậy sau giấc ngủ vinh quang đậu ĐH và sở hữu một tấm bằng ĐH. Hãy thể hiện hết khả năng của mình cho người khác thấy. Hãy ham học hỏi, hãy tìm hiểu những kiến thức bạn được học ở trong trường học. Hãy đi ra bên ngoài, hãy cọ xát với thực tế phũ phàng. Rồi một ngày bạn sẽ thấy rằng, chính bạn định nghĩa con người bạn, chứ không phải những tấm bằng hay phần thưởng định nghĩa con người bạn.

Bạn có thấy lạ lùng không? Khi mà những chàng trai cô gái ca sĩ, người mẫu không cần phải sỡ hữu một tấm bằng nhưng họ kiếm được một đống tiền, họ có xế khủng để đi. Trong khi đó bạn được đào tạo bài bản từ A đến Z và rồi bạn đi làm 8 tiếng một ngày, cố đợi đến cuối tháng để nhận lương. Và rồi những ước mơ về nhà lầu, xe hơi của bạn tan vào mây khói vì bạn thấy rằng bản thân mình chẳng làm gì được?

Bạn biết sao mà mấy cô người mẫu, ca sĩ họ có nhiều tiền vậy không? Bởi vì họ tạo giá trị cho nhiều người, họ tạo giá trị cho xã hội, họ làm việc bằng đam mê. Thay vì bạn, bạn chỉ tạo giá trị cho chính bạn, bạn tạo giá trị cho ông chủ của bạn và bạn sẽ nhận được lại giá trị tương xứng.

Lời cuối cùng tôi muốn nói rằng: Đừng mãi ngủ mê trong cái tư duy bằng cấp của xã hội này, đừng tự hào những gì trong quá khứ bạn đã đạt được. Hãy nhìn lại bản thân mình để thấy rằng mình đang còn kém cỏi, để mình cần phải học hỏi. Bạn tìm tòi, sáng tạo và không ngừng đánh giá lại bản thân. Hãy quên đi những gì mình đã đạt được, mà phấn đấu để mình đạt những thứ tuyệt vời hơn. Hãy là người tạo giá trị cho xã hội này và bạn sẽ được giá trị mà xã hội mang lại.

Qua đây các nhà tuyển dụng nhân sự, quản lý nhân sự cũng cần biết rằng, bằng cấp của ứng viên chưa phản ảnh hết được khả năng của họ, muốn biết được ứng viên có là viên ngọc sáng không cần phải xem năng lực thực sự của họ qua thời gian.